Mentale gezondheid op het werk: verder kijken dan de cijfers

Als HR professional ben je dagelijks bezig met het welzijn van je medewerkers én de prestaties van je organisatie. Uit recente gegevens van de Persoonlijke Gezondheidscheck blijkt maar weer hoe nauw deze twee samenhangen, vooral als het gaat om mentale gezondheid. De cijfers liegen niet: mentale gezondheidsuitdagingen vormen een significante bedreiging voor zowel medewerkerswelzijn als organisatieprestaties. Hoe kun je klachten vroegtijdig herkennen en hulp bieden?

Wat de cijfers ons vertellen

Medewerkers met mentale gezondheidsproblemen verzuimen gemiddeld 36 dagen per jaar. Dit heeft niet alleen gevolgen voor hun eigen welzijn, maar ook voor de organisatie. De macrorapportage laat zien dat:

19% van de volwassenen in Nederland ervaart angstklachten;
9% van de volwassenen in Nederland loopt een verhoogd risico op burn-out;
7% van de volwassenen in Nederland ervaart depressieve klachten.

Achter deze percentages schuilen echte mensen – jouw medewerkers – die dagelijks worstelen met uitdagingen die hun werkplezier en effectiviteit beïnvloeden. En daar ligt ook jouw kans om écht verschil te maken.

De subtiele signalen herkennen

Het komt niet vaak voor dat medewerkers uit zichzelf aan de bel trekken. Vaak gaan zulke klachten namelijk gepaard met schaamte. Dus, hoe herken je dan op tijd dat een medewerker psychische klachten ervaart?

Je hoeft geen psycholoog te zijn om de eerste tekenen te herkennen. Let op veranderingen in dagelijks gedrag. Dit zijn vaak eerste signalen van mentale overbelasting:

Een teamlid dat altijd enthousiast meedeed in vergaderingen, maar nu steeds vaker achterover leunt.
De collega die normaal flexibel was met deadlines, maar nu gespannen reageert bij de kleinste wijziging.
Of die altijd vrolijke medewerker die steeds vaker alleen luncht.

Vroegtijdige signalering werkt het beste in een cultuur van vertrouwen. Je kunt leidinggevenden trainen in het herkennen van signalen, maar nog belangrijker is dat je een omgeving creëert waarin mensen zich veilig voelen om hun zorgen te delen. Normaliseer het gesprek over mentale gezondheid en creëer een cultuur waarin psychologische veiligheid vanzelfsprekend is.

Omgaan met mentale gezondheid op het werk

Als je signalen hebt opgevangen of uit data ziet dat er actie nodig is, wat doe je dan? Begin kleinschalig en persoonlijk:

Plan informele een-op-een gesprekken zonder agenda. Vraag gewoon: “Hoe gaat het écht met je?” en neem de tijd om te luisteren.
Bespreek concrete werkfactoren die aangepast kunnen worden: deadlines, taakverdeling, ondersteuning.

Daarnaast is het slim om structurele ondersteuning op te bouwen: zorg dat medewerkers weten bij wie ze terecht kunnen en maak mentale gezondheid een normaal gespreksonderwerp binnen de organisatie.

Een luisterend oor

Om privacyredenen mag je niet ongewild doorvragen naar de aard van de klachten. Wat de medewerker jou wil vertellen bepaalt hij of zij zelf.

Realiseer je dat jij mogelijk geen expert bent op dit gebied. Draag daarom niet zelf oplossingen aan, maar licht liever in overleg met de medewerker de bedrijfsarts of vertrouwenspersoon in. Deze kan samen met de medewerker de juiste oplossing vinden en indien nodig een plan opstellen.

Van onderbuikgevoel naar concrete inzichten

Je intuïtie vertelt je veel, maar voor een organisatiebrede aanpak heb je meer nodig. Dit is waarom preventieve onderzoeken zo waardevol zijn. Ze brengen objectief in kaart waar de risico’s zitten.

Door een preventief onderzoek (PMO) met aandacht voor mentale gezondheid in te zetten, krijg je een genuanceerd beeld van waar de risico’s in je organisatie liggen. Je ontdekt niet alleen welke afdelingen verhoogde risicoprofielen hebben, maar ook welke specifieke factoren daarbij een rol spelen. Is het vooral werkstress of werkdruk die speelt, of zijn er veel angstklachten en verminderde bevlogenheid? Deze specifieke inzichten geven je de mogelijkheid om je aanpak écht toe te spitsen op wat nodig is.

Medewerkers krijgen bovendien ook op individueel niveau inzicht in de klachten en advies om hun mentale gezondheid te verbeteren.

Waarom dit jouw prioriteit zou moeten zijn

Als HR professional moet je vaak de waarde van preventie-investeringen onderbouwen. Gelukkig spreken de cijfers voor zich: investeren in preventie voor mentale gezondheid betaalt zich dubbel en dwars terug. Elke euro geïnvesteerd in preventieve mentale gezondheidsondersteuning levert gemiddeld vijf euro op. Deze return komt voort uit verbeterde productiviteit, minder verzuim en hogere betrokkenheid.

Maar misschien nog belangrijker: je investeert in de duurzame inzetbaarheid van je belangrijkste kapitaal – je mensen. Talent is schaars en medewerkers kiezen steeds bewuster voor werkgevers die écht om hen geven. Daarin is jouw aanpak voor mentale gezondheid een absolute gamechanger.

Morgen beginnen? Zo doe je dat

Je kunt snel werk maken van mentale gezondheid op het werk. Begin met deze stappen:

Start met luisteren – plan deze week nog twee koffiegesprekken met teamleden
Introduceer het onderwerp ‘mentale gezondheid’ in je volgende teamoverleg
Inventariseer welke preventieve onderzoeksmogelijkheden er binnen jouw zijn

Door mentale gezondheid te integreren in je dagelijkse leiderschap, maak je het van een abstract concept tot een concrete prioriteit – voor jezelf én je organisatie.

Een nieuwe kijk op preventie

Als HR professional heb je een unieke positie om niet alleen problemen op te lossen, maar ze te voorkomen. Door vroege signalering, gerichte data-inzichten en praktische interventies kun je een cultuur creëren waarin mentale gezondheid vanzelfsprekend is. En nog belangrijker: maak je het verschil in het welzijn van jouw collega’s.

De vraag is niet of je het je kunt veroorloven om hier tijd aan te besteden, maar of je het je kunt veroorloven om het niet te doen.